زمینی که ما بر روی آن قرار داریم یک نسخه منحصر به فرد در نوع خود است. هیچ سیاره دیگری به مانند آن چرخه حیات را به طور کامل در خود ندارد. این کره خاکی به مثابه یک کشتی بزرگ است که همه ما سوار بر آن هستیم و اگر عده ای سعی کنند آسیبی به آن برسانند همه از این داستان ضرر خواهیم دید. یکی از نخستن گام هایی که انسان های این سیاره باید به آن اشراف داشته باشند، شناخت محیط زیست است. آب، هوا، درختان، گیاهان و جانورانی که در این کره زندگی می کنند، بخشی از محیط زیست هستند. حالا تصور کنید اگر چرخه طبیعی در این سیاره بر هم بریزد چه اتفاقی برای جانوران، گیاهان و موجودات زنده بالاخص انسان ها خواهد افتاد. این مساله حیات را بر روی زمین به خطر می اندازد و زندگی بر روی زمین را به نابودی می کشاند. بنابراین اگر یکی از بخش های محیط زیست از بین برود، سایر بخش های آن نیز متحمل آسیب خواهد شد.

هیچ بخشی از محیط زیست قابل حذف شدن نیست و تمام اجزای محیط زیست برای هدفی خاص آفریده شده اند. آنچه به آن پرداخته شد، بخشی از تعریف و اهمیت محیط زیست در این کره خاکی است.

بر این اساس ۱۶ خرداد در تقویم جهانی به روز محیط زیست اختصاص یافته است. ۴۸ سال پیش یعنی در سال ۱۹۷۲ در چنین روزی سازمان ملل در ۵ ژوئن کنفرانسی با موضوع انسان و محیط زیست در شهر استهلکم سوئد برگزار کرد. همزمان با برپایی این اجلاس مجمع عمومی سازمان ملل قطعنامه ای تصویب کرد که UNEP(برنامه محیط زیست سازمان ملل) را تشیل داد. مراسم این روز فرصتی شد تا  تفکر روشنفکرانه و رفتار مسئولانه افراد، شرکت ها و جوامع مختلف در حفظ و تقویت محیط زیست فراهم شود.

انقلاب صنعتی و آسیب های جبران ناپذیر

با روی کار آمدن انقلاب صنعتی اروپا در قرن ۱۸ و ۱۹میلادی، ماشین ها و ابزارآلات مختلف جای انسان را گرفتند، کارخانه ها و اماکن صنعتی ساخته دست بشر از زمین سر برآوردند و هجوم صنعتی محیط زیست و این کره خاکی را با آسیب های جبران ناپذیری رو به رو کرد. میزان انتشار آلودگی ها در این کره خاکی افزایش یافت و آب، خاک، هوا، درختان و تمام موجودات از قبال این انقلاب دچار خطرهای جدی و جبران ناپذیری شدند. مواد شیمیایی نو ظهور، نیروگاه های غول پیکر و همچنین با روی کار آمدن خودروها داستان بس غم انگیزی برای محیط زیست رقم خورد. انسان به تنهایی توانست آسیب های شدیدی را به پیکره این کره خاکی وارد کند و با اسف بار شدن موضوع عده ای برای جبران بخشی از این خسارت در غالب گروه های فعال محیط زیستی به داد پیکر زخم خورده زمین رسیدند. روز جهانی محیط زیست بهانه ای شد تا فعالان محیط زیستی گرد هم جمع شوند و در جهت آگاهی بخشیدن به دیگر انسان ها با یکدیگر مشارکت کنند. برنامه های روز جهانی محیط زیست حول محور آگاهی بخشی عمومی در مورد خطراتی است که سلامت محیط زیست را تهدید می کند.

میزبان روز جهانی محیط زیست در سال ۲۰۲۰کلمبیا با همکاری کشور آلمان بود. در سال ۲۰۱۹ چین میزبان روز جهانی محیط زیست بود و موضوع آن “شکست آلودگی هوا” بود. امسال نیز سازمان ملل موضوع سال ۲۰۲۰را “تنوع زیستی“ اعلام کرد. براساس پلتفرم سیاست علمی بین دولتی در مورد تنوع زیستی و خدمات اکوسیستم (IPBES)، تقریبا یک‌میلیون گونه موجود زنده در معرض خطر انقراض قرار دارند. ۷۵ درصد از خشکی‌ها و دو سوم از آب‌های زمین به دلیل رفتارهای انسانی تغییر کردند. مناطق شهری از سال ۱۹۹۲ بیش از دو برابر شده و از سال ۱۹۸۰ آلودگی پلاستیک نیز ۱۰ برابر شده است. سازمان ملل اعلام کرد که حوادث اخیر از جمله آتش‌سوزی در برزیل، ایالات متحده و استرالیا تا آلودگی در سراسر آفریقای شرقی و بیماری همه گیر کووید-۱۹وابستگی متقابل انسان ها و ارتباطات زندگی را نشان می دهد. بیماری همه گیر کووید-۱۹ نشان داد که چگونه تخریب تنوع زیستی می تواند به سیستم حامی زندگی انسان آسیب برساند. حدود سه چهارم از کل بیماری های عفونی در انسان از حیوانات منتقل می شود و مردم هنوز نمی دانند پایداری تنوع زیستی در سیاره زمین از ما در برابر همه گیری محافظت خواهد کرد.

روز جهانی محیط زیست امسال در بیش از ۱۴۳ کشور جهان به صورت آنلاین برگزار شد.

اهمیت توجه به تنوع زیستی در چیست؟

تنوع زیستی شامل تنوع در گونه های زمینی، گونه های آب شیرین و شور و همچنین زیستگاه ها است. تنوع زیستی برای بقاء بر روی زمین بسیار حیاتی است. تنوع زیستی برای ما مواد غذایی، آب، منابع و همچنین خدماتی مانند کنترل آب و هوا، گرده افشانی، کاهش سیل  و چرخه مواد مغذی را با خود به همراه دارد.  هر موجود زنده در حفظ تعادل نقشی اساسی بر عهده دارد. از کوچکترین باکتری ها تا بزرگترین مهره داران در اکوسیستم به یکدیگر متکی هستند و اکوسیستم نیز به آنها تکیه دارد. برخی از آنها طعمه دیگری می شوند برخی اکسیژن تولید می کنند و در کل این چرخه حیاتی در حفظ تعادل نقش اساسی را بر عهده دارد.

امسال درگیری انسان با بیماری کووید-۱۹ نشان داد که سلامت انسان به سلامت این سیاره گره خورده است.