در این مقاله از سری مقالات کشت هیدروپونیک ، قصد داریم به انواع سیستم های کشت هیدروپونیک بپردازیم. از آنجا که سیستم های مختلفی وجود دارند که از این شیوه کشت بهره میبرند، بسته به اینکه چه میزان برای یک سیستم هیدروپونیک هزینه می شود، قصد رشد چه گیاهانی را داریم و با توجه به به نوع کاربری ( کاربری خانگی یا نیمه صنعتی و یا صنعتی ) می توان تصمیم گرفت که چه سیستمی ممکن است بهینه ترین عملکرد را متناسب با نیاز ما داشته باشد.

در دسته بندی کلی، سیستم های هیدروپونیک بر اساس دو نوع عملکرد تقسیم بندی می شوند.

اول آنکه می توانند فعال یا غیر فعال باشند. سیستم فعال به اینگونه تعریف می شود که آب حاوی مواد مغذی گیاه، در سیستم در گردش است و معمولا توسط یک پمپ جابجا می شود ( یا اکسیژن به درون آب پمپ می شود ) و در نقطه مقابل، سیستم غیرفعال یا منفعل به این معناست که آب حاوی مواد مغذی گیاه در آن ساکن است و از مکانیزمی برای جابجایی آن درون سیستم استفاده نمی شود.

دوم آنکه سیستم از روش بازیابی آب استفاده می کند یا عدم بازیابی. بازیابی و عدم بازیابی در یک سیستم هیدروپونیک بدین معناست که آب حاوی مواد مغذی، مجدد درون سیستم استفاده شود و به چرخه برگردد یا اینکه از سیستم خارج شود و دور ریخته شود.

به طور کلی ۶ نوع سیستم هیدروپونیک وجود دارد. ریشه های گیاه نیاز به ۳ عنصر اصلی یعنی آب (رطوبت)، مواد مغذی و اکسیژن دارند. بنابراین، آنچه در این ۶ سیستم متفاوت است، روشی  است که سیستم ها این ۳ عنصر حیاتی را برای ریشه های گیاهان فراهم می آورند.

انواع این سیستم ها عبارتند از :

• سیستم فیتیله ای ( Wick )
• سیستم کشت عمیق در آب (DWC)
• سیستم قطره ای ( Drip )
• سیستم تکنیک فیلم های تغذیه ای ( N.F.T )
• سیستم جزر و مد ( فروکش – جریان )
• سیستم هوا کشت ( Aeroponics )

در ادامه و طی مقالات آتی سعی میکنیم به اختصار به این روش ها بپردازیم

سیستم فیتیله ای ( wick  )

سیستم فیتیله ای از ساده ترین انوع سیستم های هیدروپونیک است که نیازی به برق، پمپ هوادهی و غیره ندارد. این سیستم، یک سیستم غیر فعال و بازیاب شونده می باشد. در میان انواع مختلف سیستم های هیدروپونیک، این سیستم تنها سیستمی است که به صورت تمام غیر فعال عمل می کند. یعنی با فراهم آوردن نور کافی برای گیاه (نور خورشید به جای نورمصنوعی)، دیگر احتیاجی به برق و وسایل الکترونیکی نیست.

اجزای تشکیل دهنده این سیستم، متشکل از یک سری رشته های فیتیله مانند به همراه یک مخزن که حاوی آب به همراه مواد مغذی مورد نیاز گیاه است، می باشد. همچنین این سیستم بر پایه اصول مویینگی بنا شده است، بدین معنا که برای رساندن آب و مواد مغذی به ریشه گیاه برای تغذیه و رشد، محلول حاوی مواد مغذی از مخزن به سمت ریشه گیاه درون این رشته فیتیله ها و به خاطر خاصیت مویینگی فیتیله ها جریان پیدا میکند و آن را تغذیه می کند، بنابراین نیازی به پمپ یا اعمال نیروی خارجی برای به جریان انداختن محلول از مخزن به سمت گیاه نیست.

از آنجا که این سیستم در انتقال اب حاوی مواد مغذی به گیاه به صورت محدود و با سرعت پایین عمل می کند و توانایی انتقال حجم بالایی از آب را ندارد، فقط برای گیاهان کوچک و گیاهانی که نیاز زیادی به آب و مواد مغذی ندارند مناسب است . علاوه بر این از دیگر معایب این سیستم ، ایجاد رطوبت بیش از حد درون مخزن، مخصوصا در آب و هوای گرم و یا فصول گرم، می باشد که رشد گیاه و فرآیند اکسیژن رسانی به ریشه های گیاه را مختل می کند.

سیستم کشت عمیق در آب (DWC)

در سیستم کشت عمیق در آب ، گیاهان توسط یک پلت فرم شناور بالای ظرف حاوی آب و مواد مغذی نگهداری می شوند، به گونه ای که ریشه های گیاه در محلول مواد مغذی غوطه ور شود. همچنین برای تامین سطح اکسیژن مناسب مورد نیاز ریشه ها و عدم ایجاد خفگی ریشه ها ، هوا به طور مستقیم به درون آبا پمپ می شود. از آنجا که گیاه در مواد مغذی نشسته و با اکسیژن نامحدود تغذیه می شود، رشد قابل توجهی خواهند داشت. سیستم کشت عمیق در آب را تقریبا برای تمام گیاهان می توان استفاده کرد، به ویژه برای گیاهانی با ریشه های بزرگ و یا گیاهانی که فراوانی میوه قابل توجهی دارند. این سیستم در دسته سیستم های فعال و دارای بازیاب آب قرار می گیرد.

از معایب سیستم کشت عمیق در آب، می توان به این اشاره داشت که برای گیاهانی با دوره رشد طولانی مناسب نیست و نیاز به توجه دائمی و مدیریت کیفیت آب مخازن توسط سنسورها را دارند. همچنین در صورت خراب شدن پمپ هوادهی به سرعت گیاهان از بین میروند.