این روزها پیشرفت در فناوری و نیز تنوع در حمل و نقل و ارتباطات گسترده در نقاط مختلف جهان، موجب شده گردشگری مورد توجه بسیاری از جوامع قرار بگیرد. همچنین افزایش درآمد و نیز غنیمت شمردن اوقات فراغت تغییرات محسوسی را در چهره شهرها و روستاها با خود به دنبال داشته است. جهانگردی یا همان صنعت بدون دود در هزاره سوم میلادی به عنوان یکی از عوامل توسعه و درآمد زایی در کل جهان معرفی شده است. اگر کشورها بتوانند صنعت جهانگردی را به خوبی هدایت و برنامه ریزی کنند به جرات می توان گفت که این صنعت یکی از درآمدزاترین صنعت ها به حساب خواهد آمد. مانور بر روی این صنعت موجب ایجاد فرصت های شغلی و نیز اشتغال زایی خواهد شد. این صنعت موجب کاهش فقر، ارتقاء سطح زندگی و تعاملات مثبت بین مردم خواهد شد.
در طول قرن هجدهم به دلیل سختی سفرها افراد کمتری به جهانگردی علاقه داشتند، اما به مرور زمان و با باز شدن راه روستاها و آسانتر شدن سفر، صنعت گردشگری توانست مسیر خود را صعودی کند. صنعتی شدن شهرها و درآمد بالای مردم، از جمله عوامل مهمی بود که توانست گردشگری روستایی را پر رونق کند. این روزها گردشگری روستایی بخش مهمی از گردشگری داخلی و نیز جهانگردی محسوب می شود. این نوع گردشگری را می توان عامل مهمی برای توسعه روستاها دانست.
گردشگری روستایی چیست؟
گردشگری روستایی حاصل فعالیت ها و گونه های مختلف گردشگری در محیط های روستایی و پیرامون آنها است که آثار مثبت و منفی، برای محیط زیست و روستا در پی دارد و سکونت گاه ها، جشنواره ها، رویدادها و نیز تفریحات مختلفی را در بر می گیرد. عوامل مختلف طبیعی، اقلیمی و مورفولوژی و نیز فرهنگ ها و آداب و روسوم مناطق مختلف، نوع معماری روستاها و وجود اقوام مختلف هر کدام باعث ایجاد جاذبه های متنوعی در روستاهای مختلف خواهد شد.
به موجب این تفاوت ها روستاها از یکدیگر متمایز می شوند و علاقمندان به گردشگری را به سمت و سوی خود جذب کنند.
قلمرو گردشگری روستایی، دامنه فعالیت یا شکل های جهانگردی که می تواند شامل گردشگری روستایی باشد تا حدودی محدود است. اگر تعریف گردشگری سفر به حومه شهر باشد؛ پس قلمرو گردشگری روستایی وسیع خواهد شد. بنابراین گردشگری روستایی را می توان حالتی فرض کرد که جهانگردان فعالانه به تجربه و تفریح در محیط روستا مشغول می شوند. لازم به تاکید است که کمیسیون جوامع اروپایی، تنها گردشگری در مزارع یا گردشگری کشاورزی را به عنوان گردشگری روستایی تعریف نکرد؛ بلکه انواع فعالیت های گردشگری در نواحی روستایی را در تعریف گردشگری گنجاند. بسیاری از صاحب نظران بر این باورند که گردشگری روستایی می تواند نقش بسیار مهمی در متنوع سازی اقتصاد روستایی، بهبود زیرساختارها و افزایش جمعیت پذیری سکونت گاه ها داشته باشد. در شریطی که نواحی روستایی با کاهش جمعیت و اشتغال رو به رو هستند و درآمد حاصل از بخش زراعی آنها کم است، برنامه ریزی توسعه گردشگری در جوامع روستایی با استفاده از روحیه کارآفرینانه می تواند نقش موثری در این زمینه ایفا کند.
اثرات مخرب گردشگری روستایی
اگرچه توریسم منافعی از قبیل ارزآوری، ایجاد اشتغال، افزایش درآمد دولت و صنعتی شدن کشاورزی را به همراه دارد، اما از سویی دیگر می تواند اثرات مخربی برای جوامع روستایی داشته باشد. از جمله آسیب های اقتصادی که می توان در این زمینه نام برد، منافع اقتصادی است که اغلب آن نصیب کار آفرینان خواهد شد و میزان برگشت سرمایه به جوامع روستایی اندک است. بیشتر سرمایه گذارانی که اقامتگاه های بومگردی را می سازند؛ اغلب شهری هستند و بیشترین سود را می برند. تنها کارهای ساده و سطح پایین به محلی ها واگذار می شود و به همین دلیل فرصت های شغلی بومی، کم است. همچنین تغییر کاربری اراضی، یکی دیگر از این آسیب ها خواهد بود.
از جمله آسیب های اجتماعی گردشگری روستایی، هجوم تعداد زیادی گردشگر و تاثیرات کوتاه مدت یا بلند مدت بر فرهنگ مردم روستا است. تغییر ارزش ها و تغییر در سبک زندگی از دیگر گزینه های آسیب های اجتماعی گردشگری روستایی به حساب می آید. آسیب های زیست محیطی مانند تخریب محیط زیست، رها شدن زباله ها در طبیعت، فرسایش خاک و… از دیگر مواردی است که می توان به آن اشاره کرد. در سال های اخیر برای پاسخگویی به تهدیدها و آسیب های گردشگری، موضوع گردشگری پایدار مورد توجه محققان گردشگری قرار گرفته است. این موضوع می تواند تجربه عالی به گردشگر ارائه دهد و همچنین موجب بهبود کیفیت زندگی جامعه میزبان و حفظ محیط شود. منابع طبیعی و فرهنگ جامعه میزبان باید حفظ شود و بین نیازهای گردشگران، حمایت از محیط زیست نوعی تعادل و توازن برقرار شود. بنابراین برای حفظ و توسعه گردشگری روستایی پایدار می توان از اصول گردشگری پایدار بهره برد.
